May iniisip ka?
Oo.
Ano?
Ayaw kong sabihin. Baka magkatotoo.
Dahil makulit ka
Kilala kita. Oo, ikaw 'yun: Nagkasalubong na tayo minsan, sa LRT, sa Gotohan, sa kanto ng Aurora at Katipunan. Nagkatinginan tayo. Hindi mo ako kinausap, pero alam ko, nakilala mo rin ako. Kaya ka narito, di ba? Para sabihing, Oo, oo, ikaw nga 'yun. Naaalala kita.
na, mula noong 24 Enero, 2006, ang nakitambay dito
Song
Sunday, December 31, 2006
for Sigh
Because sleep is a ghost sleep is a hummingbird sleep is the tip of a cat’s nose when it closes its eyes and makes a rumbling sound only it can hear or you if you hold it close to your chest because sleep is a moving shadow let me touch you. Let me hold you in the dark domes of my imaginings. Let me believe that once I was an ant once I died of sweetness once in the deep blue memory of a song I sat on a leaf and told you will you be an ocean can I float can I cup a piece of you in my hands and will you not slip through? Will you wait for the horizon to move towards you and all the dolphins can I tell them to close both eyes and rest on your belly. Listen. I am a submarine and I move in the dark and the dolphins hear me the dolphins talk back and when they arch their silky bodies when they leap when they feel the wind the sun the reflection of a lone albatross on the water on their luminous foreheads when they keep silent I am filled with awe and longing. You are an ocean. The world is full of things that breathe that sing the world wants me to move beneath your surface wants me to tell you this is a song and the rhythm goes breathe and feel your heart fill with water feel the water wane and you are an ocean and your edges touch sand and once I was a child once I waded knee-deep into you and the stars that shone on your back scattered the stars became holes pulled light into them pulled me wading knee-deep into you pulled the stars on your shimmering back the stars dissolved into circles became water went on and on and on...
"If art teaches anything (to the artist, in the first place), it is the privateness of the human condition." - Joseph Brodsky, Nobel Lecture 1987
Here I am, Joseph. What a sad thing to say! All this talk about art has me shouting at the bathroom wall, “Oh, World, you son of a bitch,” has me talking to a Russian
when all I know of Russia is its whores. Earlier I was with some friends, looking at the scars on the moon’s surface, figuring out just how much cheap gin it would take
to drive a man blind. Joseph, it struck me then, what you said about the human condition. Just as I was about to puke, I caught myself staring at the bathroom mirror,
imagining myself asleep, dreaming of all the poems I could have written had I not been a drunkard. “What woman would want to leave a poet?” one would say,
and another, “I’ve learned not to say anything about things I can’t understand,” and another, “Here I am.” Well, here I am, Joseph, and each day my friends buy a bottle of gin
and each day I find it more and more difficult to get to a poem’s last line. Each day I come home wanting to touch the girl next door’s breasts, wanting to write
a poem about touching the girl next door’s breasts, and each day I write a few words about it, or things like it: sticking a pen up a Russian whore’s cunt,
gouging out a man’s eyes with a spoon, hacking away at your corpse to get to your shiny gold dentures, as if you were already dead,
as if you weren’t somewhere in America, snoring, keeping your dreams to yourself, the shingles on your roof listening in, straining, wanting to be told.
They say all things aspire to it, and even they, aware of the chasms their voices draw upon ether, know that that, once uttered, becomes a lie. Many lies: An almost, a not quite, a maybe, a fissure gurgling floodwater. Yesterday’s newspaper tearing at the wind. A child’s fist, swollen from hitting the same spot on a wall, over and over again. Even seen things, held things, skip lunch to save up for it, write it on their yearbook questionnaires. I want to be silence when I grow up. I took a course on The Approximation of Silence, where each student has a blackboard all to himself and once a week everyone acts out a scene from a dream. Here, the rain. Here, a house, inside it a child, muffling sobs, whispering, “One day... one day...” And a wall, hurting, saying thud, thud, thud.
Bayaw. Oo, ikaw, mehn, ikaw na bumabasa nito. Nakita ko 'yung pangalan mo, dito sa may amin, may poster. Maraming mga poster, sa poste ng Meralco, sa pader ni Aling Anding, mga flyer, ipinamimigay ng mga batang nangangaroling.
Nandu'n ang pangalan mo, may litrato pa. May hawak kang bote ng beer.
Ang sabi, magpapainom ka raw.
Nga pala, kumusta naman ang pasko mo?
2.
Sige na nga:
3.
Okey naman dito. Nakakatuwa pa rin naman ang mga bata-- mga pamangkin ko. Bigayan ng regalo, kina ermats, erpats, sa ate ko, ayun.
Nang dumaan nga ako grocery para bumili ng tupperware na paglalagyan ng ipamimigay na putahe sa kapitbahay, napansin kong may extra pang kaunti sa wallet. Alak o ice cream? Alak o ice cream? Sabi ko sa sarili ko, minsan lang naman, e. Ngayon lang sa buong taon. Ice cream.
4.
Siguro langgam ako sa isang nakaraang buhay. Sa isang tasa ng kape: limang sachet ng asukal. Tapos muntik ko nang maubos 'yung isang liyanera ng leche flan, kung di lang ako pinigilan ng ate ko. Ngayon masakit ang kanang bagang ko. Pakdatsiyet, naubos na ang breds ko. Mahal pa namang magpadentista.
5.
O, isa pa, galing sa isa sa mga paborito kong makata:
Permanence Lawrence Raab
I can't remember how old I was, but I used to stand in front of the bathroom mirror, trying to imagine what it would be like to be dead. I thought I'd have some sense of it if I looked far enough into my own eyes, as if my gaze, meeting itself, would make an absence, and exclude me.
It was an experiment, like the time Michael Smith and I set a fire in his basement to prove something about chemistry. It was an idea: who I would or wouldn't be at the end of everything, what kind of permanence I could imagine.
In seventh grade, Michael and I were just horsing around when I pushed him up against that window and we both fell through— astonished, then afraid. Years later
his father's heart attack could have hit at any time, but the day it did they'd quarreled, and before Michael walked out to keep his fury alive, or feel sorry for himself, he turned and yelled, I wish you were dead!
We weren't in touch. They'd moved away. And I've forgotten who told me the story, how ironic it was meant to sound, or how terrible.
We could have burned down the house. We could have been killed going through that window. But each of us deserves, in a reasonable life, at least a dozen times when death doesn't take us. At the last minute
the driver of the car coming toward us fights off sleep and stays in his lane. He makes it home, we make it home. Most days are like this. You yell at your father and later you say you didn't mean it. And he says, I know.
You look into your own eyes in a mirror and that's all you can see. Until you notice the window behind you, sunlight on the leaves of the oak, and then the sky, and then the clouds passing through it.
6.
Sablay ba para sa okasyon? 'Yang tula ni Raab, sablay ba? Okey lang yan. Ganda, e.
7.
Tangina, p're, naiyak ako sa Cars. Wasaaak. Mas malala pa sa iyak ko sa Magnifico. Wasaaak talaga.
8.
Ubos na ang budget. Ngayon, mag-aabang na naman ako ng a-kinse para sa suweldo. Kaya kung naka-boundary ka sa pamamamasko, huy, painom ka namehn.
Nakabili ako kanina sa Booksale ng The Best American Poetry 1994, 160 pesos lang, sa maniwala kayo o sa hindi. Bilang patunay:
Myrtle John Ashbery
How funny your name would be if you could follow it back to where the first person thought of saying it, naming himself that, or maybe some other persons thought of it and named that person. It would be like following a river to its source, which would be impossible. Rivers have no source. They just automatically appear at a place where they get wider, and soon a real river comes along, with fish and debris, regal as you please, and someone has already given it a name: St. Benno (saints are popular for this purpose) or, or some other name, the name of his long-lost girlfriend, who comes at long last to impersonate that river, on a stage, her voice clanking like its bed, her clothing of sand and pasted paper, a piece of real technology, while all along she is thinking, I can do what I want to do. But I want to stay here.
Gusto ko sanang ipaskil 'yung mas paborito kong sina Brigit Pegeen Kelly at Dean Young, pero mahaba masyado ang mga tula nila, at medyo pagod na rin ako, kaya sa susunod na lang siguro.
2.
Mayroon na rin akong kopya, sa wakas, ng "The Phenomenon of Man" ni Teilhard de Chardin. Bungi-bunging photocopy lang kasi ang mayroon ako dati. Nabili ko siya nang murang-mura sa isang kaibigang magma-migrate na sa Enero kaya't nagdi-dispose na ng mga libro. Bilang patunay:
"Thenceforward, it may be added, it is easy to decide where to look in all the biosphere to see signs of what is to be expected. We already knew that everywhere the active phyletic lines grow warm with consciousness towards the summit. But in one well-marked region at the heart of the mammals, where the most powerful brains ever made by nature are to be found, they become red hot. And right at the heart of that glow burns a point of incandescence.
"We must not lose sight of that line crimsoned by the dawn. After thousands of years rising below the horizon, a flame burns forth at a strictly localised point.
"Thought is born."
3.
Napanood ko na pala kanina 'yung Casino Royale. Nga lang, wala akong puwedeng patunay na napanood ko nga.
Nagustuhan ko siya, sa totoo lang. Pero sana tinodo-wasak na lang 'yung character nu'ng babae. Sana hindi na lang siya may boypren na kinidnap, sana hindi na lang siya nagkaroon ng sariling dilemma. Sana masama na lang siya, para mas nabuo (nawasak?) ang mito ni James Bond. Ewan lang, a, sa akin lang.
4.
Ang sarap mag-aral ulit, sa totoo lang. Hardcore.
5.
Sa gitna ng pagbabasa ng mga readings at pagsusulat ng mga paper at paggagayak ng report at pagtula at pagtugtog sa mga gig at pagjajakol at panonood ng Sopranos at pagpapakain sa mga pusa ko, may naisingit akong isang mini-proyekto.
Ipinagawa lang sa akin ni kumander 'yun: mayroon kasi siyang kaklase nu'ng high school na hindi na nakakapagbasa ng mga kontemporanyong makata. Sayang 'yung interes nu'ng tao kung hindi siya makakapagbasa nu'ng mga bagu-bagong makata.'Yung buhay pa, kumbaga.
Kaya pinag-assemble ako ni kumander ng mga kontemporanyong tula na siya niyang ipinrint (sa opisina, para libre,) at ipinabind (sa U.P. Shopping Center, para mura). Ibinigay niya ito sa kaibigan niyang nag-birthday noong December 4.
Siyempre hindi naman karamihan 'yung nandu'n sa koleksiyon, pero mayroon din sigurong mahigit apatnapung tula doon, 'yung madaling sakyan kung ang habol mo e 'yung kislot sa dibdib matapos magbasa ng tula. Malamang kilala mo na 'yung mga makatang nandu'n, at malamang may kopya ka na ng mga tula, dahil pawang sa internet ko lang din napulot ang halos lahat nang iyon. Pero kung gusto mo ng soft copy ng "The Happy Birthday Shelley Anthology of Contemporary Poetry," mag-iwan ka lang ng email address sa comments, sa ibaba. Sabi nga ng Keso, di ba, "If you've got the ganja, then pass it, my friend."
That night the moon drifted over the pond, turning the water to milk, and under the boughs of the trees, the blue trees, a young woman walked, and for and instant
the future came to her: rain falling on her husband’s grave, rain falling on the lawns of her children, her own mouth filling with cold air, strangers moving into her house,
a man in her room writing a poem, the moon drifting into it, a woman strolling under its trees, thinking of death, thinking of him thinking of her, and the wind rising and taking the moon and leaving the paper dark.
2.
Ang Hula salin ng “The Prediction” ni Mark Strand
Noong gabing iyon lumutang ang buwan sa ibabaw ng sapa, ginawang gatas ang tubig, at sa ilalim ng mga sanga ng puno, mga bughaw na puno, isang dalaga ang naglakad, at saglit
na dumating sa kanya ang hinaharap: pagpatak ng ulan sa puntod ng kanyang asawa, pagpatak ng ulan sa bakuran ng kanyang mga anak, ang bibig niyang pinupuno ng hanging malamig, mga estrangherong naglilipat sa kanyang bahay,
isang lalaki sa kanyang silid, nagsusulat ng tula, ang buwang lumulutang papasok rito, isang babaeng nagliliwaliw sa ilalim ng mga puno nito, iniisip ang kamatayan, iniisip ang lalaking iniisip siya, at ang hanging umaangat, tinatangay ang buwan, iniiwang madilim ang papel.
3.
Siguro ilang buwan na rin ang nakakaraan, dumating ako sa Mauban, isang umaga, at nginitian ako ng isang miyembro ng admin ng eskuwelahang pinagtuturuan ko doon. “Nakita ko ‘yung tula mo sa Sunday Inquirer Magazine, a.” Nginitian ko rin siya, siyempre, pa-humble pa nang kaunti. Pero bago ko pa masabing, “Oo nga, e, pero siguro na-publish lang ako du’n dahil kilala ko ‘yung namimili ng mga ipapublish,” o “Bad trip nga, e, hindi naka-italicize ‘yung mga dapat i-italicize,” sinundan na niya kaagad ako ng “Ang galing mo naman. Kaya lang hindi ko maintindihan, e.”
Maganda lang siguro ang gising ko nu’ng araw na ‘yun, pero ngayong naaalala ko, gusto kong bumalik du’n at hawakan ang magkabila niyang balikat at alugin siya (di bale nang matandang babae ‘to na inabot ‘yata ng radiation nu’ng nagpasabog ng bomba sa Hiroshima ang mga ‘Kano,) gusto ko siyang alugin at itanong, Putangina, ano ba ang hindi ninyo maintindihan?
Putcha. Nagtagalog naman ako sa tula na 'yun. Tangina, taga-Mauban naman siya, pare, malalim pa sa galit ko kay Kobe Bryant kung managalog ang mga tao du’n. Siguradong wala akong salitang ginamit na hindi niya naintindihan. Ano ba ang di niya ma-gets? O siguro, ngayong pinag-isipan ko na nang kaunti, mas tamang itanong na Paano ka bang magbasa ng tula at di mo ma-gets?
Ewan. Unang-una, siguro, kailangang tibagin ‘yung ideya na kailangan niyang ma-gets. Bakit ba itinuro dati sa atin na kapag nagbabasa ka ng tula e ang una mong gagawin, hanapin kung ano ang ibig sabihin ng bawat imahen du’n? Bakit ba parang mathematical equation kung minsan ang mga margin ng mga readings natin sa mga klase sa poetry: bituin = pag-asa, puso = pag-ibig, pusa = kumakatawan sa persona na mapusok at mailap?
Nasanay na tayo sa paghahanap ng one-to-one correspondence sa tula, na para bang ang talinghaga e nabubuo sa gayong paraan. Naalala ko tuloy nu’ng nagsit-in ako sa isang klase kung saan inireport ng mga estudyante ang tula ng isa kong kaibigan. Napurga sa mga equal sign ang mata ko nang i-project nila ang powerpoint presentation nila.
Tangina, bakit ba kasi ganu’n ang approach natin sa tula? Masyado nang na-sanitize, masyado na tayong na-anesthecize ng akademiya. Putangina, pare, hindi ‘yan foreign language, hindi cryptic message na kailangan mong i-translate para maintindihan. Hindi ‘yan intellectual exercise. Kapag sinabing may puntod, tapos may bulaklak, tapos umuulan (mga imahen sa tula ng kaibigan ko,) bakit mo kailangan hanapan (kaagad) ng ibig sabihin ‘yun, ng kung-anong symbolic meaning? Ang sabi ko pa nu’n, nang hilingin akong magsalita nang kaunti, (Puta,) kasi, pumikit muna kayo, tapos imagine-in ninyo ‘yung puntod at bulaklak, tapos umuulan. Kaya nga image ang tawag diyan, kasi kailangan mong imagine-in.
Hindi chess ang pagtula, pare. Alam naman natin ‘yun. (Sa tingin ko,) hindi poetic experience ang tawag sa nararanasan natin kapag may na-solb tayong rubix (tama ba ang spelling) cube. At hindi rin poetic experience ang nararanasan nating “A-ha!” kapag pagkatapos ng dalawang oras e nagpagdugtong-dugtong na natin ang lahat ng equal sign sa mga margin ng reading natin sa Fil 11 o Hum 1, kapag sa wakas e nabunuan na natin ang 10 pages na kailangan nating matapos para sa paper natin sa “Lumbay” ni Tinio o sa “The Privilege of Being” ni Hass. “Tenkyu Lord, sa wakas, pagod na ako, e,” ang nararamdaman natin du’n, hindi “Wow. Puta. Sana walang nakatingin, kasi naiiyak yata ako.”
Biseral (visceral) ang hinihingi sa ating reaksyon ng tula. Gusto nitong mapamura tayo, mapakuyom ng palad, mapapikit, mapatingin sa bintana. At paano pang makukuha ang ganu’ng reaksyon kung ilalapat natin ang mga equal sign natin sa kanya? Kapag nabasa mong “Take down the love letters from the bookshelf,” (sabi ni Walcott ‘yan,) hindi hinihiling sa iyo ng personang pumunta ka sa dictionary ng archetypes at hanapin ang ibig sabihin ng love letter o bookshelf. Hinihiling niya sa iyo na pumikit ka nga, at sa isip mo, lumapit ka sa bookshelf, sa pinakamataas na hilera, ilabas ang kahon ng sapatos du’n, at buklatin isa-isa ang mga luma mong love letter. Hinihiling niya sa iyong maramdaman kung ano ang mararamdaman mo kapag ginawa mo ‘yun sa totoong buhay.
Noon ding hapong iyon, sa Mauban, ipinabasa ko sa mga estudyante ko ang “The Prediction” ni Mark Strand. Siyempre, dahil Filipino ang itinuro ko doon, (at dahil hindi rin masyadong maganda ang pundasyon ng wikang Ingles sa bayan ng Mauban,) itinabi ko sa tula ni Strand ang sarili kong salin. Nakahanda ang lecture ko tungkol sa texture sa tula, pero gaya ng lagi, nagsimula ako sa tanong na Ano ang naramdaman ninyo matapos basahin ang tula? Oo, pare, mali ang itinuro sa iyo sa Filipino 11, sa Humanidades 1 o ng kung sino pa mang akademiko, noong freshman ka sa kolehiyo. Ano nga ba ang una mong nararamdaman matapos mong mabasa ang tula? At ang kasunod na tanong: Paano kayang naiparamdam ng tula sa iyo iyon?
Natutuwa lang ako, kasi nang ipaliwanag ko ang konsepto ng texture, binigyan ko ng maikli at mabilis na ehersisyo/recitation ang mga estudyante ko. Diyan, sa mundong binuo ni Strand sa “The Prediction,” ano pa kayang mga imahen ang puwede mong ilagay diyan? ‘Yung mga imahen na alam mong suwak na suwak diyan, ‘yung hindi out-of-place sa tula?
At nagtaasan ang mga kamay nila. “Sir, sa ilalim ng puno may nakasabit na duyan.” “Sir, ‘yung duyan iniuugoy ng isang batang babaeng humihikbi-hikbi.” Ano ang laman ng duyan? “Sir, wala.” “Hindi, hindi wala. ‘Yung duyan may laman na isang kulubot na sanga.” “Oo, tama, Sir—tapos may isang mamang lalapit du’n sa batang humihikbi, umiika siya, kasi nakatapak siya ng pako.”
At bakit ‘yun ang naisip nila? Ano ang ibig sabihin ng mga ito? Ewan. ‘Yun din ang sagot nila: “Ewan, Sir, basta, basta ‘yun ang bagay, e.” ‘Yun ang nakapagpapakislot sa dibdib nila, nakapagpapatingin sa kanila sa malayo.
Siguro mahirap isipin, para sa karamihan sa atin, na itong mga batang ito e hindi naman kilala si Strand, hindi pa nababasa si Eliot o kung sino pang patay na kritiko, di pa man lang kabisado ang spelling ng objective-correlative. Pero nararamdaman nila ang tula, na nagpapatunay lang sa punto ko: Natural sa atin ang makaramdam, ang makaranas ng poetic experience. Hindi bobo ang mambabasa ng tula. Ang problema nga yata, masyado na siyang tumalino, nakalimutan na niyang hindi nanggagaling sa pagalingang mag-solb ng Sudoku o Triple Integral Functions ang tula. Ang tula, nanggagaling sa dibdib, sa lalamunan, sa likod ng mga mata, du’n sa kung anong kalawanging liyabe du’n, sa kung ano mang aparatong pumipiga, nagpapakatas ng alat.
4.
Nga pala: may gig kami sa Lunes, December 11, sa Mag:Net Katipunan. Nu'ng isang linggo, galing din kami du'n para tumugtog. Kakaunti lang ang pumunta, pero one of the better gigs 'yun sa tanang-buhay ng Chupacabras. Nakikinig ang mga tao sa mga reader, sakto lang ang sounds, masaya. Intimate.
Sana sa Lunes, makapunta kayo. Mga 8:30 ng gabi siguro 'to. May tiket, 150 yata, may isang beer na. Sulit 'yun, pare, kasi kahit masaya 'yung kaunti lang at intimate ang poetry reading at tugtugan, mas masaya kung marami tayo, pero intimate pa rin.
5.
Sige na nga: Working draft ng bagong tula, nasulat ko kanina habang pinipilit na hindi makatulog sa klase:
Liriko
Dalawang talukap, kalahating kabang langib, isang tabong dugo. Lahat ng kaya mong sabihin
o ihagis sa ilog. Maghanap ka pa ng sasabihin. Ako, ayaw ko, dahil kung tanungin kita kung may naiwan ka ba,
litrato o iskapular na gusto mo sanang ilakip ko sa sobre bago sunugin, may maisasagot ka ba? Hindi ko alam,
baka. Basta. Ang alam ko: Mamaya, mananaog ang tubig mula sa mga ulap, luluhod sa harap ko, hahandugan ako
ng tinig. Iyan ang sinabi mo kagabi, sa akin, sa isang panaginip. Ang sabi mo pa, huwag kong tatanggapin.
At kung magpumilit sila, isauli ko, dagdagan ko pa: Dalawang talukap, kalahating kabang langib, isang tabong dugo.
Lahat ng kaya kong sukatin o ibaon sa lupa. Marami pa, pero di ko na maalala. Nalulungkot ka na yata. Ako?
Ewan, bahala na. Kung may panahon ka, dumalaw ka sa sementeryo. Sa tabi ng estero, sa ilalim ng kalansay
ng puno ng akasya, may makikita kang payong, gutay-gutay, nakasandal sa puntod. Payong, dalawang talukap,
kalahating kabang langib, isang tabong dugo. Pasensiya ka na. Wala akong mahanap na bulaklak.
